Het najagen van gezonde voeding wordt altijd als iets goeds aanzien, maar wat gebeurt er als je het toch een brug te ver neemt? Dat is de vraag dat ik in deze post wil behandelen. Je komt het wel eens tegen: iemand die alles goed afmeet, die alle suiker mijdt, nooit taart, snoep, chocolade, een burger eet. Klinkt goed? Het is ook dezelfde kennis of vriend die nooit een stukje taart mee eet op een verjaardagsfeest om iemand anders te vieren, waarmee je moeilijk op restaurant kan, want alles dient aangepast te worden naar zijn of haar eigen "gezonde" normen. Het wordt zo goed als een obsessie waardoor andere segmenten in het leven vergeten worden.
Mogelijke gevolgen
Zoals je nu wellicht al door hebt is het niet enkel rozengeur en maneschijn. Verschillende gevaarlijke gevolgen liggen op de loer. Zo kan een lagere levenskwaliteit voorkomen, kan je een deficiëntie van bepaalde voedingsstoffen* of gewichtsverlies bekomen en kan je in een sociale isolatie geraken.
Gezonde voeding wordt een obsessie waardoor er minder tijd is voor de dingen des levens die er echt toe doen. Op die manier kan je in een lagere levenskwaliteit belanden. Het is belangrijk om je focus weer te verruimen zodat je op alle vlakken in je leven genot en plezier kan ervaren.
Verder kan het ook zijn dat je een tekort aan bepaalde voedingsstoffen oploopt*, door bepaalde groepen volledig te elimineren uit je voedingspatroon. Mijdt je bijvoorbeeld vetten dan kan het zijn dat je niet voldoende vetoplosbare vitamines opneemt. Daarnaast kan bij deze groep mensen ook gewichtsverlies voorkomen door zichzelf veel beperkingen op te leggen.
Zoals tijdens de intro toegelicht kan het ook zijn dat je door je extreme eetpatroon in sociale isolatie geraakt, je eet bijvoorbeeld geen taart mee tijdens feestgelegenheden of mijdt bepaalde samenkomsten met vrienden zodat je niet mee hoeft te eten van maaltijden die in jouw ogen ongezond lijken.
Zoals je leest, kan te gezond eten tot meerdere nadelige effecten leiden.
Orthorexia nervosa
Laten we nu een term kleven op 'te gezond eten'. Te gezond eten wordt orthorexia nervosa (ON) genoemd. Het is een obsessie met gezond eten tot een punt waarop het psychologisch, sociaal en zelf fysisch schadelijk is. Het is nog redelijk ongekend en vaak misbegrepen maar meer en meer komt hier verandering in. Orthorexia komt van het Grieks 'ortho' is correct en 'orexis' betekent appetijt.
Het eerste criterium is dat er een obsessie en dwangmatig gedrag met gezonde voeding moet zijn. Het tweede criterium is dat er emotionele gevolgen zijn indien de zelfopgelegde voedingsregels niet gevolgd worden. En als derde criterium zijn er negatieve psychosociale beperkingen in belangrijke levensgebieden , maar ook malnutritie en eventueel gewichtsverlies.
Volgens Vlaams onderzoek blijkt 2,4% van de bevolking aan orthorexia nervosa te lijden. Bij studenten ligt dit cijfer zelf nog iets hoger, namelijk 3,8%.
Orthorexia nervosa vs anorexia nervosa
De term 'orthorexia' heeft bedoelt een overeenkomst met de term 'anorexia'. Er zijn ongetwijfeld enkele overeenkomsten tussen deze twee. Zo delen ze enkele karakteristieken zoals perfectionisme, nood aan controle en zelfdiscipline. Maar ook het opkomen van negatieve gevoelens zoals schuldgevoelens en ongerustheid wanneer er afgeweken wordt van zelfopgelegde voedingsregels. Beide groepen zullen voedselgroepen elimineren, wat vaak leidt tot gewichtsverlies. Bij AN is dit gewichtsverlies bedoeld, terwijl bij ON het gewicht geen focus is, geen doel op zich is. Er zijn nog andere belangrijke verschillen. Zo maken mensen met anorexia nervosa, boulimie en eetstoornissen zich zorgen om de kwantiteit rond voeding. Mensen met orthorexia nervosa maken zich dan meer zorgen rond de kwaliteit van de voeding.
Risicofactoren
Studenten voeding- en dieetkunde, diëtisten zelf, dansers en hobbyfitnessers lopen een groter risico om orthorexia te ontwikkelen. Verder is er een verband gevonden tussen ON en perfectionisme, obsessief-compulsieve trekken, eetstoornissen in het verleden, dieetgedrag en -geschiedenis, streven naar slank zijn (helaas krijgt dit vaak een duwtje in de rug door de sociale ideaalbeelden).
Voorkom orthorexia
Voorkom voedingskeuzes en levensstijl die te rigide en/of obsessief worden door een mooie balans te vinden tussen zowel genieten van voeding als je lichaam voeden met voeding. Dit is een krachtig preventiemiddel om orthorexia te voorkomen. Zowel als genieten overweegt, of indien voeden overweegt kom je terecht in een minder gezonde situatie, hetzij lichamelijk als mentaal. Werken aan zwart-witdenken, verboden voedsel uitdagen, zelfopgelegde voedingsregels (zachtjes) overtreden, verwijderen van kanalen die triggeren (zoals bv bepaalde Social media kanalen) en werken aan zelfbeeld en zelfacceptatie zijn enkele andere gebruikte methodes. Deze doe je best onder begeleiding voor de beste vooruitgangen te boeken en gemotiveerd te blijven.
En jij?
Een van de gemakkelijkste manieren om te weten te komen als jij neigt naar orthorexia is jouw antwoord op de volgende vraag 'Hoe voel jij je wanneer je vrienden je zouden vragen om vanavond spontaan pizza te gaan eten?'**. Moet je hier lang over nadenken, wikken en wegen op basis van voedingswaarde en maakt deze vraag je onrustig. Kom dan gerust langs en we kunnen samen werken aan "vrede met voeding" in jouw hoofd. Bye bye onrustigheid, helloooo rust.
*Vlaams onderzoek heeft aangetoond dat er er op basis van theoretisch berekende voedingsinname van mensen met ON geen indicaties zijn dat ON meer kans geeft op voedingsstoffentekorten.
** Er zijn uiteraard nog andere manieren om een betere zicht te krijgen op orthorexia-neigingen, ik beperk me hier nu tot eentje, geen officiële ;-). Kom zeker langs als je meer informatie wenst.