Overgewicht en Stress: hoe ons lichaam reageert op druk
- Justine - Genieten en Voeden
- 1 jul
- 3 minuten om te lezen
In onze moderne samenleving lijkt stress bijna onvermijdelijk. Deadlines, sociale druk, multitasken, financiële zorgen… Het is geen toeval dat we steeds vaker te maken krijgen met chronische stress én overgewicht. Maar hoe hangen die twee nu eigenlijk samen? En wat gebeurt er biochemisch in ons lichaam onder stress?
In deze blog duiken we in de wetenschap achter de link tussen stress en gewichtstoename, en hoe we hier als individu of professional mee kunnen omgaan.
1. Wat is stress eigenlijk?
Stress is een natuurlijke reactie van het lichaam op een bedreiging of uitdaging. In een acute situatie is dat nuttig: het lichaam bereidt zich voor op een fight-or-flight-reactie. Hiervoor komen stresshormonen zoals adrenaline en cortisol vrij. Die verhogen de hartslag, verhogen de bloedsuikerspiegel en maken energie vrij.
Maar als stress chronisch wordt — door langdurige druk op werk, relatieproblemen of gezondheidszorgen — blijft dat stresssysteem actief. En dan begint het negatieve gevolgen te krijgen, ook voor je gewicht.
2. Link stress en overgewicht - Cortisol: het hormoon dat je hongergevoel aanwakkert
Een van de sleutelspelers is cortisol, ook wel het ‘stresshormoon’ genoemd. Cortisol wordt geproduceerd in de bijnieren onder invloed van het hormoon ACTH (afkomstig van de hypofyse), dat op zijn beurt weer gestuurd wordt door het CRH-hormoon vanuit de hypothalamus. Samen vormen ze de HPA-as (hypothalamus–pituitary–adrenal axis), die nauw samenwerkt met ons zenuwstelsel.
Wanneer cortisol chronisch verhoogd is:
Verhoogt de eetlust, vooral naar suikerrijke en vetrijke voeding.
Stimuleert vetopslag, vooral rond de buik (visceraal vet).
Verstoort de insulinegevoeligheid, wat leidt tot verhoogde bloedsuikerwaarden en uiteindelijk insulineresistentie.
Cortisol beïnvloedt de glucosehuishouding door het stimuleren van gluconeogenese in de lever (het aanmaken van glucose uit aminozuren en glycerol). Tegelijk remt het insulinewerking af, waardoor glucose minder goed wordt opgenomen in de cellen. Het gevolg? Meer bloedsuiker = meer insuline = vetopslag.
Cortisol die chronisch verhoogd is, verhoogt de eetlust, stimuleert vetopslag en verstoort de insulinegevoeligheid.
3. Eetgedrag onder druk: emotioneel eten
Stress beïnvloedt niet alleen ons metabolisme, maar ook ons gedrag. Veel mensen grijpen bij stress naar eten, vaak zonder echt honger te hebben. Dit noemen we emotioneel eten.
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat chronische stress gepaard gaat met veranderingen in de hersengebieden die betrokken zijn bij beloning en impulscontrole, zoals de amygdala, prefrontale cortex en het dopaminesysteem. Dit zorgt ervoor dat we gevoeliger worden voor calorierijke voeding, en moeilijker "nee" kunnen zeggen.
Studies:
In een studie van Epel et al. (2001) werd aangetoond dat vrouwen met hoge stressniveaus meer geneigd waren tot buikvetopslag, los van totale calorie-inname.
Adam & Epel (2007) vonden dat stress het hunkeren naar zoet en vet voedsel verhoogt door activatie van het opioïde- en dopaminesysteem.
4. Slaaptekort en stress: een vicieuze cirkel
Chronische stress leidt vaak tot slechter slapen, wat op zijn beurt weer bijdraagt aan overgewicht. Slechte slaap:
Verhoogt ghreline (het ‘hongerhormoon’)
Verlaagt leptine (het ‘verzadigingshormoon’)
Verhoogt cortisol nog verder
Zo ontstaat een vicieuze cirkel: stress → slecht slapen → meer eetlust → gewichtstoename → meer stress.
Wat kun je eraan doen?
Hoewel stress moeilijk volledig te vermijden is, zijn er wel degelijk strategieën om de impact ervan op het gewicht te beperken:
1. Mindful eten
Stilstaan bij wat je eet, hoe je eet en waarom je eet kan helpen om emotioneel eetgedrag te doorbreken.
2. Beweging
Lichaamsbeweging verlaagt stresshormonen, verbetert stemming door endorfines en verhoogt insulinegevoeligheid.
3. Slaapoptimalisatie
Zorg voor een vast slaapritme, vermijd schermen voor het slapengaan en creëer een rustgevende slaapomgeving.
4. Stressmanagement
Technieken zoals ademhalingsoefeningen, yoga, mindfulness, ACT-therapie en cognitieve gedragstherapie kunnen de HPA-as reguleren en cortisol verlagen.
Link Stress en Overgewicht: Conclusie:
Overgewicht is een complex probleem met vele oorzaken, maar stress speelt daarin een veel grotere rol dan we vaak denken. De impact van cortisol op ons metabolisme, eetgedrag en vetopslag is goed gedocumenteerd. Door stress beter te begrijpen en aan te pakken, kunnen we ook op een dieper niveau bijdragen aan een gezond gewicht.
"Een gezond lichaam begint met een kalme geest."
Voila hopelijk vond je deze interessant, ik vond het alleszins mijn plicht om deze kennis even met je te delen.
Tot snel,
en stuur mij gerust als je wenst langs te komen.
Your health is my concern.
Justine
Bronnen:
Epel, E. et al. (2001). Stress and body shape: Stress-induced cortisol secretion is consistently greater among women with central fat.
Adam, T. C., & Epel, E. S. (2007). Stress, eating and the reward system.
McEwen, B. S. (2007). Physiology and neurobiology of stress and adaptation: central role of the brain.
Comentarios